Μπέλες

Ορεινός όγκος στα σύνορα Ελλάδας – Βουλγαρίας – ΠΓΔΜ, με ιδιαίτερη στρατιωτική σημασία εξαιτίας της θέσης του. To M. στάθηκε, από τους βυζαντινούς χρόνους έως τους τελευταίους πολέμους, θέατρο στρατιωτικών επιχειρήσεων και σκληρών μαχών. Το 1014 ο αυτοκράτορας Βασίλειος B’ ο Βουλγαροκτόνος, για να περάσει το ισχυρό οχυρωματικό σύμπλεγμα που είχε εγκαταστήσει ο τσάρος Σαμουήλ στα Στενά του Κλειδιού, έστειλε στρατιωτικά τμήματα που διέσχισαν τον ορεινό όγκο της Βελαδίτσας για να χτυπήσουν από τα νώτα το στρατόπεδο των Βουλγάρων. Το στρατήγημα αυτό ήταν και η βασική αιτία της ήττας του τσάρου, ο οποίος αναγκάστηκε να καταφύγει στον Περλεπέ, όπου και πέθανε τον ίδιο χρόνο. Στα 1912, στον A’ Βαλκανικό πόλεμο, ο βουλγαρικός στρατός βρήκε την ευκαιρία να περάσει το Μ. και να κατευθυνθεί στη Θεσσαλονίκη. Στα 1913, στον B’ Βαλκανικό πόλεμο, ύστερα από τις νικηφόρες μάχες του ελληνικού στρατού στο Κιλκίς, στον Λαχανά και στη Δοϊράνη, το Μ. απέκτησε ιδιαίτερη στρατηγική σημασία και έγινε πάλι θέατρο πολεμικών συγκρούσεων. Ύστερα από σκληρές μάχες τριών ημερών, τα βουλγαρικά στρατεύματα, παρά τη σθεναρή άμυνα που είχαν αντιτάξει, αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις θέσεις τους, οπότε οι ελληνικές δυνάμεις κατέλαβαν χωρίς μάχη όλες τις εξόδους των βόρειων διαβάσεων του Μ. Οι επιχειρήσεις στην περιοχή επαναλήφθηκαν στα 1918, στη διάρκεια του A’ Παγκοσμίου πολέμου, ύστερα από τη διάσπαση του γερμανο-βουλγαρικού μετώπου στα Βαλκάνια. Κατά τον B’ Παγκόσμιο πόλεμο, με τη γερμανική εισβολή του Απριλίου του 1941, η περιοχή έως τις πρώτες προσβάσεις του M., προστατευόταν από διάφορα οχυρά που επάνδρωνε το 7o Σύνταγμα πεζικού με διοικητή τον αντισυνταγματάρχη Κίτσο Λουκά. Στις 6 Απριλίου 1941 εκδηλώθηκε η γερμανική επίθεση σε ολόκληρο το μέτωπο, από δυο πάνοπλες ορεινές μεραρχίες με καταιγισμό από πυρά πυροβολικού και βομβαρδισμούς της αεροπορίας. Με την πρώτη επιθετική ενέργεια, τα γερμανικά τμήματα κατάφεραν να καταλάβουν το ύψωμα 1.015, και με αιφνιδιαστική προσβολή πέρασαν στο χωριό Πλατανάκια. Η μάχη συνεχίστηκε ολόκληρη τη μέρα, με τεράστιες απώλειες και από τις δυο πλευρές. Τέλος, στη διάρκεια του Εμφύλιου (1947 – 1949), το Μ. έγινε και πάλι θέατρο στρατιωτικών επιχειρήσεων και πολεμικών συγκρούσεων. Τον Αύγουστο του 1949 ισχυρά τμήματα του Γ’ Σώματος στρατού εξαπέλυσαν επιχειρήσεις μεγάλης έκτασης εναντίον των ισχυρών οχυρών Κορώνα, Μ. και Χαϊντού. Την επίθεση εναντίον του M., που υπεράσπιζε η 7η Μεραρχία των ανταρτών, ανέλαβε η αντίστοιχη μεραρχία του Εθνικού στρατού, με δυο ταξιαρχίες και τρεις πυροβολαρχίες. Η κύρια επίθεση εναντίον του Μ. άρχισε στις 18 Αυγούστου. Ύστερα από σκληρές και αμφίρροπες μάχες, με μεγάλες απώλειες και από τις δυο πλευρές, τα ανταρτικά τμήματα αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν το Μ. και ν’ αποσυρθούν.